Η ειδικότητα της φυσικής ιατρικής
και αποκατάστασης και ο ρόλος του φυσίατρου
στην αντιμετώπιση της οστεοαρθρίτιδας

(Παρουσίαση στην εκπομπή της Ετ2: ‘Για την Υγεία’)

‪Η Φυσική Ιατρική και Αποκατάσταση (ΦΙΑΠ) είναι η ιατρική ειδικότητα που ασχολείται με την αποκατάσταση μιας ευρείας γκάμας παθήσεων, χρησιμοποιώντας κυρίως φυσικά μέσα, τεχνικά βοηθήματα και συμπληρωματικές θεραπείες.

Ο όρος Aποκατάσταση χρησιμοποιείται ως η Ελληνική μετάφραση του Αγγλικού όρου Rehabilitation. Ως έννοια περιλαμβάνει και την σταδιακή επανεκπαίδευση ή ενδυνάμωση των τμημάτων και των συστημάτων του οργανισμού, που για κάποιο λόγο (κάκωση, σοβαρό τραυματισμό, ασθένεια, επέμβαση κλπ) πάσχουν ή δυσπραγούν, καθιστώντας τον ασθενή μερικώς ή ολικώς ανίκανο να επιτελέσει βασικές δραστηριότητες της καθημερινής του ζωής. Η αποκατάσταση στοχεύει είτε στο να διορθώσει την αιτία της δυσπραγίας - ανικανότητας του πάσχοντος τμήματος και στη συνέχεια να το επανεκπαιδεύσει μέχρι να αποκατασταθεί πλήρως η λειτουργικότητά του, είτε όταν αυτό δεν είναι ιατρικά εφικτό, να υποκαταστήσει τη χαμένη λειτουργία με ένα βοήθημα, ένα μηχανικό εξάρτημα ή εκπαιδεύοντας άλλα τμήματα του σώματος να επιτελέσουν την λειτουργία του τμήματος που αδυνατεί, έτσι ώστε να μπορέσει ο ασθενής να καταστεί όσο το δυνατόν περισσότερο λειτουργικός και αυτόνομος.

Μπορούμε να κατατάξουμε το αντικείμενο της ενασχόλησης των ιατρών της ΦΙΑΠ ανάλογα με το σύστημα του οργανισμού που υπολειτουργεί σε:

• Νευρολογική Αποκατάσταση, που ασχολείται με περιπτώσεις αναπηρίας από κάκωση ή πάθηση που αφορούν στο νευρικό σύστημα, όπως μία παραπληγία που μπορεί να προκύψει μετά από ένα τροχαίο ατύχημα, η ημιπληγία μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, η σπαστικότητα που μπορεί να προκύψει στα παιδιά από ανοξία κατά τον τοκετό, η πολυνευροπάθεια, αλλά και μια σειρά πιο σπάνιων νευρολογικών παθήσεων.
• Μυοσκελετική Αποκατάσταση, που αφορά στην αποκατάσταση παθήσεων των οστών, των αρθρώσεων και των μαλακών μορίων (μυών, τενόντων, θυλάκων, συνδέσμων κλπ), όπως οι διάφορες μορφές αρθρίτιδας, οι διάφορες μυοσκελετικές κακώσεις από ένα απλό διάστρεμμα, μέχρι και ένα κάταγμα ή εξάρθρημα, αλλά και ένα πλήθος συχνών καταστάσεων όπως η αυχενική συνδρομή, οι δισκοπάθειες, η οξεία και χρόνια οσφυαλγία, αλλά και οι εξ αυτών προκύπτουσες καταστάσεις των νεύρων όπως η ισχιαλγία, η αυχενο- βραχιόνιος νευραλγία, τα διάφορα σύνδρομα υπέρχρησης, οι τενοντίτιδες κλπ
• Καρδιο-Αναπνευστική Αποκατάσταση, για την βελτίωση της καρδιο- αναπνευστικής ικανότητας, σε διάφορες παθήσεις
• Ουρολογική Αποκατάσταση, σε περιπτώσεις ανεπάρκειας – ακράτειας κλπ

 

Γενικά, ο συμμετοχή του Φυσίατρου ξεκινά από τη στιγμή που θα προσέλθει ο ασθενής μετά από μία σοβαρή κάκωση ή πάθηση, αλλά κυρίως αφού ολοκληρωθεί η φάση της άμεσης αντιμετώπισης της κατάστασης από το Ορθοπεδικό ή το Νευροχειρουργικό ή το Παθολογικό τμήμα, όταν δηλαδή γίνει η επέμβαση ή κάποια 2 άλλη αντιμετώπιση της οξείας φάσης και σταθεροποιηθεί η κατάσταση του ασθενούς. Ο ρόλος του Φυσίατρου σε βασικές γραμμές είναι:

1. Να εκτιμήσει τη λειτουργική κατάσταση του ασθενούς, να αποτυπώσει δηλαδή τις όποιες λειτουργικές ελλείψεις, αδυναμίες ανικανότητες έχει και να εκτιμήσει το βαθμό τους, ώστε να σταθμίσει το μέτρο του προβλήματος και την ενδεχόμενη έκβαση της αποκατάστασης
2. Να εκπονήσει το κατάλληλο πρόγραμμα αποκατάστασης, που να αντιμετωπίζει όσο το δυνατόν πιο στοχευμένα και ολοκληρωμένα τις λειτουργικές ανάγκες του ασθενούς
3. Να συνεργαστεί με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας αποκατάστασης, δηλαδή τους Φυσικοθεραπευτές, Εργοθεραπευτές, Λογοθεραπευτές, που θα εκτελέσουν το πρόγραμμα αποκατάστασης, προκειμένου να ελέγχει την πρόοδο του προγράμματος και να το συμπληρώνει ανάλογα με τα στάδια και τις ανάγκες που προκύπτουν

Γενικά, τα προγράμματα αποκατάστασης μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Φυσικά Μέσα (Φυσιοθεραπευτικά Μηχανήματα: Υπέρηχους, Διαθερμίες, Ηλεκτρικά Ρεύματα, Δινόλουτρα, Φωτόλουτρα, Laser, Μαγνητικά Πεδία, Παραφινόλουτρα, ζεστά και κρύα επιθέματα κλπ)
• Κινησιοθεραπεία
• Ασκήσεις Ενδυνάμωσης και Ευλυγισίας
• Ασκήσεις μέσα σε νερό
• Επανεκπαίδευση βάδισης και καθημερινών επιδεξιοτήτων
• Επανεκπαίδευση λόγου
• Μηχανικά Βοηθήματα (Αναπηρικό αμαξίδιο, νάρθηκες, βακτηρίες, ζώνες, κολάρα, υποδήματα, ορθωτικοί πάτοι κλπ)
• Συμπληρωματικές Θεραπείες (Βελονισμός, Χειροπρακτική, Μεσοθεραπεία, κ.α.)

 

Ειδικότερα στην Οστεοαρθρίτιδα, ο Φυσίατρος εκτιμά την κατάσταση γενικά του μυοσκελετικού συστήματος, με ιδιαίτερη έμφαση στην πάσχουσα περιοχή, και χρησιμοποιεί τα ανωτέρω μέσα ανάλογα με την βαρύτητα του προβλήματος και την φάση της αρθρίτιδας. Ο στόχος της παρέμβασης είναι σε κάθε περίπτωση η βελτίωση της κλινικής εικόνας και η μεγιστοποίηση της λειτουργικότητας της άρθρωσης αλλά και ολόκληρου του μυοσκελετικού συστήματος, ανάλογα με το στάδιο που βρίσκεται:

1^ο ΣΤΑΔΙΟ - ΠΡΟΛΗΨΗ

Η πρόληψη της εμφάνισης της οστεοαρθρίτιδας δεν είναι πάντα εφικτή, ειδικά όταν αυτή σχετίζεται με γενετικούς παράγοντες, σοβαρές κακώσεις ή την γενικότερη εκφυλιστική προδιάθεση του οργανισμού. Είναι όμως σε ένα βαθμό δυνατή όταν σχετίζεται με τον τρόπο ζωής και τις συνήθειες του ατόμου (lifestyle), με το σωματικό βάρος, με τις δραστηριότητες και το είδος της εργασίας του. Η διατήρηση χαμηλού σωματικού βάρους, η συστηματική έστω και ήπια γυμναστική, η υγιεινή διατροφή, η ξεκούραση και η ψυχαγωγία, ο πλήρης ύπνος, ο σωστός τρόπος που κάνουμε κάποιες ιδιαίτερα επιβαρυντικές κινήσεις, όπως το σκύψιμο, η σωστή στάση του σώματος, ο τρόπος που καθόμαστε και η πρόληψη των ατυχημάτων είναι παράγοντες που επηρεάζουν σημαντικά την εμφάνιση και τον βαθμό της 3 οστεοαρθρίτιδας. Ο ρόλος του ιατρού κάθε ειδικότητας, στο να καθοδηγήσει τον άνθρωπο στην αναζήτηση του κατάλληλου είδους γυμναστικής και στην υιοθέτηση υγιεινών προτύπων ζωής είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην πρόληψη της εμφάνισης της οστεοαρθρίτιδας και του περιορισμού της έκτασης του προβλήματος, όταν αυτό έχει ήδη εμφανιστεί.

Σε αυτό το στάδιο, εκτός από τον τρόπο ζωής, πολύ μεγάλη σημασία επίσης έχει και ο εντοπισμός των λεγόμενων λειτουργικών διαταραχών των αρθρώσεων. Οι αρθρώσεις μπορεί πριν ακόμα εμφανίσουν αλλοιώσεις, να παρουσιάζουν δυσλειτουργικά πρότυπα κίνησης, που είναι αιτία για την πρόωρη φθορά τους. Αν δηλαδή μία άρθρωση δεν κινείται επαρκώς (έχει μπλοκάρει) ή η σχέση των αρθρικών επιφανειών μεταξύ τους δεν είναι η ιδανική (έχουν μετατοπιστεί), μπορεί να πονάει και να αρχίσει να φθείρεται προοδευτικά. Αν μία μυϊκή ομάδα βρίσκεται σε σύσπαση και βράχυνση, μπορεί να δημιουργεί μια ανισορροπία στην μετάδοση της κίνησης κατά μήκος του σκελετού, με αποτέλεσμα να επιβαρύνονται κάποιες περιοχές που αργότερα να εμφανίσουν αρθρίτιδα. Η εξέταση του μυοσκελετικού συστήματος και η αναζήτηση και διόρθωση τέτοιων λειτουργικών προβλημάτων, μπορεί να αποτρέψει την πρόωρη φθορά των αρθρώσεων. Η διόρθωση των λειτουργικών διαταραχών των αρθρώσεων γίνεται με ειδικούς χειρισμούς που λέγονται ανατάξεις, που έχουν στόχο την κινητοποίηση της άρθρωσης, καθώς και με τεχνικές μυϊκής χαλάρωσης ή ενδυνάμωσης. Αυτά είναι παραδοσιακά αντικείμενο της επιστήμης της Χειροπρακτικής και της Οστεοπαθητικής.

 

2^ο ΣΤΑΔΙΟ– Ελαφρά έως Μέτρια Αρθρίτιδα

Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση των χαρακτηριστικών εκφυλιστικών αλλοιώσεων της οστεοαρθρίτιδας και στην κλινική εικόνα περιλαμβάνονται: από ελαφρές ενοχλήσεις, μέχρι πόνο, δυσκαμψία και προοδευτική δυσχέρεια στην επιτέλεση κάποιων καθημερινών δραστηριοτήτων. Η περίοδος αυτή μπορεί να εξελίσσεται με εξάρσεις και υφέσεις, αλλά προοδευτικά οδηγεί σε περισσότερη δυσκαμψία και δυσχέρεια.

Σε αυτό το στάδιο γνωρίζουμε ότι οι αλλοιώσεις που έχουν εμφανιστεί δεν υποστρέφουν και ο στόχος της θεραπευτικής προσέγγισης, που είναι μόνο συντηρητική, είναι η βελτίωση της κλινικής εικόνας και ο περιορισμός της επέκτασης της νόσου είτε στην ίδια άρθρωση είτε σε άλλες αρθρώσεις που μπορεί να σχετίζονται με αυτή.

Η Συντηρητική Θεραπεία περιλαμβάνει:

• Φαρμακευτική Αγωγή
  • Αναλγητική
  • Αναπλαστική των χόνδρων
• Φυσικά Μέσα
  • Αναλγητικά (ΤΕNS, Biofeedback, Διασταυρούμενα Ρεύματα, Laser, Ψυχρά Επιθέματα)
  • Θερμοθεραπεία (Διαθερμίες, Υπέρηχοι, Laser, Λάμπα Υπερύθρων, Παραφινόλουτρα, Θερμά Επιθέματα, Υδροθεραπεία)
• Διατάσεις, Μαλάξεις και Κινησιοθεραπεία
• Συμπληρωματικές Θεραπείες (Χειροπρακτική, Βελονισμός, Μεσοθεραπεία)
• Θεραπευτικές Ασκήσεις
• Συμβουλευτική του Τρόπου Ζωής 4
• Βοηθήματα (σε ποιο προχωρημένα στάδια)

 

3^ο ΣΤΑΔΙΟ – Προχωρημένη Αρθρίτιδα

Στο στάδιο αυτό υπάρχει έντονη παραμόρφωση και καταστροφή της άρθρωσης, σημαντικός βαθμός πόνου και δυσκαμψίας, με αποτέλεσμα ο ασθενής να δυσκολεύεται έντονα στην επιτέλεση πολλών δραστηριοτήτων και πολλές φορές να περιορίζεται σημαντικά. Η θεραπεία στη περίπτωση αυτή είναι πολύ πιθανό να περιλαμβάνει κάποια χειρουργική προσέγγιση (καθαρισμός αρθρικού χόνδρου, ολική αρθροπλαστική, αρθρόδεση, οστεοτομία), οπότε τα προγράμματα αποκατάστασης διακρίνονται σε προ-εγχειρητικά και μετεγχειρητικά, σε συνδυασμό με αναλγητική φαρμακευτική αγωγή.

Στη διάθεση των θεραπευτών είναι όλα τα φυσικά μέσα που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο στάδιο, αλλά οι συμπληρωματικές θεραπείες δεν μπορούν να εφαρμοστούν.

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στα προ-εγχειρητικά προγράμματα, που περιλαμβάνουν κυρίως την ενδυνάμωση των μυϊκών ομάδων που περιβάλλουν και σταθεροποιούν την άρθρωση που θα διορθωθεί χειρουργικά, προκειμένου να προετοιμαστούν για την επέμβαση και να αποκατασταθούν πιο εύκολα μετά από αυτή. Ακόμα μεγαλύτερη σημασία έχουν τα μετεγχειρητικά προγράμματα για την περαιτέρω ενδυνάμωση των μυών, προκειμένου οι χειρουργηθείσες αρθρώσεις να στηριχθούν σωστά και να μην εμφανίσουν επιπλοκές (εξάρθρημα), καθώς και για την αποφυγή προβλημάτων που σχετίζονται με την κατάκλιση (θρομβοφλεβίτιδα, πνευμονική εμβολή, αναπνευστικές λοιμώξεις, κατακλίσεις) και για την γρηγορότερη κινητοποίηση του ασθενούς.

Συμπερασματικά, για τις ανάγκες της εκπομπής θα μπορούσαμε να εστιάσουμε στις εξής περιοχές σχετικά με την αντιμετώπισης της οστεοαρθρίτιδας:

• Πρόληψη (τι να κάνουμε και τι να αποφεύγουμε)
• Ασκήσεις
• Λειτουργική Αποκατάσταση
• Είδη Φυσικής Θεραπείας
  1. Φυσικά Μέσα
  2. Κινησιοθεραπεία
  3. Συμπληρωματικές Θεραπείες
  4. Υδροθεραπεία
• Βοηθήματα

Υπηρεσίες

Videos